هنوز از خستگى راه نیاسوده وارد عالم برزخ که کثرت انفسیّه است مىگردد. در اینجا به خوبى مشاهده مىکند که مادّه و کثرات خارجیّه در درون خانه طبع او چه ذخائرى به ودیعت نهاده بودند ، اینها همان موجودات خیالیّه نفسانیّه هستند که از برخورد و علاقه به کثرات خارجیّه به وجود آمده و جزء آثار و ثمرات و موالید آن به حساب مى آیند
این خیالات مانع از سفر او مىشوند و آرامش او را مىگیرند ، و چون سالک ، ساعتى بخواهد در ذکر خدا بیارمد ناگهان چون سیل بر او هجوم آورده و قصد هلاک او را مىکنند .
جان همه روز از لگدکوب خیال |
وز زیان و سود و از بیم زوال |
نى صفا مىماندش نى لطف و فرّ |
نى به سوى آسمان راه سفر |
بدیهى است که صدمه و آزار کثرات انفسیّه قوىتر و نیرومندتر از کثرات خارجیّه مىباشد ، چه انسان مىتواند با اختیار خود با عزلت و انزوا از مزاحمت و تصادم با کثرات خارجیّه دورى جوید ولى البتّه نتواند بدین وسیله از صدمه و آزار و خیالات نفسانیّه رهائى یابد ، چه اینها با او قرین و همجوارند .
مسافر راه خدا و طریق خلوص و عبودیّت حقّ ، از این دشمنان نمى هراسد ، دامن همّت بر میان مىبندد و به یارى آن نغمه قدسیّه راه مقصد را در پیش مىگیرد و از عالم خیالات که او را "برزخ" نامند خارج مىگردد. ولى سالک باید بسیار بیدار و هوشیار باشد که در زوایاى خانه دل چیزى از این خیالات به جاى نمانده باشد ، زیرا دأب این موجودات خیالیّه ، اینست که در موقع بیرون کردن آنها ، خود را در گوشه و زوایاى مخفیّه دل پنهان مىکنند ، به طورى که سالک فریب خورده گمان مىکند از شرّ آنها خلاص شده و از بقایاى عالم برزخ چیزى با خود همراه ندارد ، ولى آن هنگام که مسافر به چشمه حیات راه یافته و مىخواهد از عیون حکمت سیراب گردد ناگهان بر او تاخته و با تیغ قهر و جفا ، کارش را مى سازند .
مثل این سالک مثل کسى است که در حوض خانه خود آبى وارد ساخته است و مدّتى به آن دست نزده تا تمام آلودگىها و کثافات آن ته نشین شده آب صافى در حوض نمودار و گمان مى کند این صفا و پاکى پایدار و همیشه است ، ولى به محض آنکه بخواهد در حوض فرو رود یا چیزى را در حوض بشوید ناگهان تمام آن لردها و کثافات ، آب صاف را آلوده نموده لکّه هاى سیاه بر روى آب پدید مىآید . لذا باید آنقدر سالک با مجاهده و ریاضت تحصیل آرامش خیال بنماید که موالید خیالیّه او در ذهن او متحجّر شده و نتوانند قیام نموده و ذهن او را وقت توجّه به معبود مشوّش دارند .